KOMUNIKAT Z ZEBRANIA RADY SPOŁECZNEJ
PRZY ARCYBISKUPIE METROPOLICIE KATOWICKIM
W DNIU 28 STYCZNIA 2021 ROKU
Rada Społeczna przy Arcybiskupie Metropolicie Katowickim zebrana w trybie „online”
w dniu 28 stycznia 2021 roku podjęła następujące tematy:
1. Rada Społeczna wysłuchała komunikatu dyrektora Instytutu Kultury „Panteon
Górnośląski” arch. Ryszarda Kopca na temat stanu zaawansowania prac,
zrealizowanych do tej pory inicjatyw oraz harmonogramu i zakresu planowanych
działań. Szczególne zainteresowanie Rady wzbudziły zrealizowane projekty
wydawnicze: reprint książki bł. ks. Emila Szramka „Śląsk jako problem socjologiczny.
Próba analizy” (pierwotnie opublikowanej w IV tomie „Roczników Towarzystwa
Przyjaciół Nauk na Śląsku” w roku 1934, a obecnie wydanej przez Księgarnię św.
Jacka w Katowicach) oraz „Leksykonu Panteonu Górnośląskiego” pod red. naukową
ks. dr hab. Henryka Olszara prof. UŚ oraz dr Aleksandry Kłos-Skrzypczak z Wydziału
Teologicznego UŚ.
Wyrażono nadzieję, że rozprawa ks. Szramka, będąca pierwszą tego rodzaju próbą
analizy skomplikowanej sytuacji mieszkańców Górnego Śląska po plebiscycie i
powstaniach, skomentowana i uzupełniona o wybrane recenzje, będzie w przestrzeni
Panteonu Górnośląskiego pouczająca i mobilizująca do służby ojcowiźnie, Ojczyźnie
i Kościołowi. Podkreślono także walor edukacyjny i wychowawczy długo
oczekiwanego „Leksykonu Panteonu Górnośląskiego” zawierającego biogramy
niemal 160 postaci znaczących dla Górnego Śląska w ostatnim stuleciu. Wyrażono
nadzieję, że – trafiając zwłaszcza do rąk młodego pokolenia – przyczyni się do
aktywnego uczestnictwa w kulturze, formacji intelektualnej, kształtowania właściwej
hierarchii wartości, wrażliwości ludzkiej i artystycznej, poczucia własnej tożsamości
oraz poszanowania tradycji i kultury.
2. W kontekście toczących się rozmów pomiędzy stroną rządową i związkową na
temat przyszłości przemysłu wydobywczego i branż z nim związanych Rada
Społeczna wskazała na aktualność przesłania zawartego w jej stanowisku pt. „O
przyszłość Górnego Śląska” z 21 września 2020 roku. Potwierdzono, że „z wielu
względów o charakterze globalnym, krajowym i regionalnym restrukturyzacja
przemysłu węglowego przez jego wygaszanie wydaje się nieuchronna. Jednak w
imię sprawiedliwości, solidarności i zrównoważonego rozwoju proces ten należy
mocniej połączyć z procesem wsparcia dla gmin górniczych, tak aby miasta powstałe
na węglu i dla węgla jako rekompensatę za ponoszone koszty i straty (także te
ekologiczne) otrzymały postindustrialną infrastrukturę do wykorzystania na cele
naukowe, edukacyjne, społeczne, kulturalne i komercyjne”. W związku z tym
„restrukturyzacja górnictwa nie powinna być celem, lecz istotnym narzędziem i okazją
do szerszej refleksji na przyszłością całego Śląska”. Ponownie podkreślono, że
„restrukturyzacja regionu powinna być poprzedzona procesami inwestycyjnymi w
nowe technologie, tworzeniem nowoczesnych centrów wzdłuż ciągów
komunikacyjnych, wsparciem dla lokalnych inicjatyw, ułatwieniami administracyjnymi,
aby kapitał ludzkiej przedsiębiorczości nie został zmarnowany, lecz pomnożony”.
3. Zwrócono uwagę, że wraz ze schyłkiem epoki węgla kamiennego na Górnym
Śląsku, wokół którego przez ostatnie 200 lat budowana była tożsamość regionu,
dokonuje się głęboka przemiana kulturowa, która dotyka także „kodu etycznego” jego
mieszkańców, m.in. etosu sumiennej pracy, rzetelności, solidarności i wytrwałości w
przeciwnościach oraz umiłowania rodziny i wiary. W nawiązaniu do tej obserwacji
zapoznano się z wynikami badań finansowanych ze środków EIT Climate-KIC i
zamieszczonych na portalu rybnik360.eu. Dotyczą one analizy semiotycznej
rozmaitych znaków – tekstów kultury, dyskursu internetowego, kodów wizualnych,
przedmiotów kultury materialnej i innych, które starają się prześledzić zmiany
zachodzące w tych zjawiskach kulturowych. W raporcie z badań wyodrębnione
zostały postawy i przekonania obecnie najpopularniejsze wśród członków
społeczności, te, które tracą aktualność oraz te, które dopiero zaczynają zyskiwać na
znaczeniu. W wyniku dyskusji zwrócono uwagę na znaczenie dwóch podmiotów
życia społecznego, które odgrywają wyjątkową rolę w procesie etycznego
formowania przyszłych pokoleń: są to rodzina i Kościół.
4. W odniesieniu do wspólnoty Kościoła Rada Społeczna zwróciła szczególną uwagę
na trzy kwestie:
Pierwsza dotyczy znaczenia informacji zarówno wewnątrz Kościoła, jak i w jego
komunikacji ze światem. Zwrócono uwagę na wagę spójności i jasności przekazu,
która powinna wpływać i korygować stereotypowe i naznaczone uprzedzeniami
opinie na jego temat.
Druga – odnosi się do obowiązkowych zajęć szkolnych z religii lub etyki. Rada
poparła apel Arcybiskupa Metropolity, aby szkoła, której zadaniem jest integralne
kształcenie i wychowywanie, wprowadzanie w kulturę i świat wartości, zapewniała
każdemu uczniowi zapoznanie się z fundamentami zasad i zachowań etycznych
niezbędnymi dla osiągnięcia dojrzałości osobowej i odpowiedzialności społecznej.
Dzieci i młodzież nie uczęszczający na lekcje religii, nie powinny być pozbawione
kształtowania etycznego, tj. przekazywania obiektywnych wartości i postaw
etycznych. Natomiast dla rodziców chrześcijańskich udział w lekcjach religii stanowią
realizację chrzcielnego zobowiązania względem dzieci do wychowania ich w wierze.
Trzecia – wskazuje na parafię, która – w myśl Instrukcji Kongregacji ds.
Duchowieństwa „Nawrócenie duszpasterskie wspólnoty parafialnej w służbie misji
ewangelizacyjnej Kościoła” (2020) – powinna być realną wspólnotą wierzących,
„domem pośród domów”, „latarnią, która promieniuje światłem wiary, a tym samym
spełnia najgłębsze i najprawdziwsze pragnienia serca człowieka, nadając sens i
nadzieję życiu ludzi i rodzin”, „wspólnotą wspólnot” utrzymującą „kontakt z rodzinami i
z życiem ludu”, „placówką misyjną” charakteryzującą się „przyjęciem, życiem
modlitwy i ciszą, która pokrzepia ducha, a także sprawowaniem sakramentu
pojednania i wrażliwością na potrzeby ubogich”.
5. W odniesieniu do rodziny Rada Społeczna omówiła ostatnie zmiany
legislacyjne odnoszące się do ochrony życia dzieci nienarodzonych oraz ich szeroki
kontekst społeczny. Zwrócono uwagę na kwestię odpowiedzialności polityków za
stanowienie prawa chroniącego życie od poczęcia aż do naturalnej śmierci.
Podkreślono konieczność zintensyfikowania działań formacyjnych, wymiany
informacji oraz powstawania inicjatyw tworzących rzeczywistą alternatywę dla
trudnych wyborów za życiem – tworzenie „atmosfery pomocy życiu”. Celem tych działań byłoby ukształtowanie mentalności i postaw „pro life”, tj. ochrony i obrony
życia podejmowanych nawet w sytuacjach, gdy prawo dopuszczałoby działania
zmierzające do jego naruszenia. Podkreślono przy tym znaczenie szeroko pojętej
profilaktyki i opieki świadczonej zarówno dzieciom nienarodzonym, jak i ich rodzicom,
zwłaszcza matkom i bliskim. Postulowano, by reforma służby zdrowia rozpoczęła się
od takich działań.
6. Rada Społeczna zauważyła, że przedłużająca się sytuacja społeczna
związana z restrykcjami pandemicznymi domaga się podjęcia refleksji nad
dalekosiężnymi działaniami społecznymi, gospodarczymi i duszpasterskimi
zakładającymi nie tylko powrót do warunków przed pandemicznych, lecz także
trwanie obecnych ograniczeń, a nawet wariant zakładający ich zaostrzenie.
Zgodzono się, że pandemia spowodowała także „wyostrzenie” charakteru
dotychczasowych relacji i więzi, tj. tam, gdzie były one głębokie – spowodowała ich
wzmocnienie, zaś tam, gdzie były słabe – osłabiła je jeszcze bardziej lub wręcz je
zerwała. W związku z tym zaapelowano o działania na rzecz pomocy dla
samopomocy – wzmocnienia troski o rodzinę, sąsiedztwo i parafię, młodzież,
chorych, bezdomnych i pozostających na marginesie życia społecznego, aby w
trudnym czasie ograniczeń tym bardziej zajaśniała prawda i piękno życia
chrześcijańskich wspólnot.
Rada Społeczna przy Arcybiskupie Metropolicie Katowickim
Katowice, 08 lutego 2021
